«Atunak osasun ona du, baina horren kudeaketa kezkagarria da»
Laura Rodríguez
Espainia eta Portugalgo MSCko zuzendaria
Atunak osasun ona du. Horixe ondorioztatu du Marine Stewardship Council (MSC) España GKEk; izan ere, erakunde horrek, 25 urteko jardunbidea duenak, munduan gehiegizko arrantza deuseztatzea eta arrantza-eredu jasangarria sustatzea ditu helburu, hainbat produktutan agertzen den zigilu urdinaz arduratuta. Haatik, GKE horren Espainiako eta Portugaleko presidente Laura Rodríguezek adierazi du tunidoek aurre egin behar dieten erronkak beste batzuk direla, hala nola kudeaketa edo atunaren arrantzak beste espezie batzuei nola eragiten dien jakitea.
Zein egoeratan dago espezie hori Kantauri itsasoan?
Iparraldean hegaluzea arrantzatzen da gehienbat, eta horren egoera oso ona da. MSCek 2015ean ziurtatu zuen, eta ez dakigu aldatu denik. Arrain-populazioaren egoera ez ezik, arrantza-aparailuak ekosisteman duen eragina eta kudeaketa ere neurtzen ditugu. Azken hori da espezie horren arazo nagusia.
Zergatik?
Ehun herrialde inguru ados jarri behar direlako. Europar Batasunean ordezkari bat dago, baina, besteak beste, Indiarekin edota Afrikako Estatuekin konpondu behar da, eta horietako bakoitzak bere interesak ditu; hortaz, batzuetan, negoziazioak oso zailak izaten dira. Azken urtean aurrerapen handia lortu da. ICCATen funtsezko erabakiak hartu dira Hego Atlantikoan eta Gibraltarko itsasarteko uretan harrapatzen den hegalaburraz, duela 15 urte egoera larrian egon baitzen eta, kudeaketa egoki bati esker, berreskuratu ahal izan baita. Halaber, beharrezko neurriak hartu dira arrantzak irizpide zientifikoen arabera egin daitezen beti. Aurrerapenak egon badaude, baina lan asko dago egiteko oraindik.
Kezkatzen al dute munduko gainerako herrialdeetako atun-populazioek?
Ez. Oro har, egoera onean daude. Populazio batzuengan gehiegizko arrantza gertatzen da, hala nola atun hegal-horiengan, hegalabur batzuengan eta atun mojengan. Kudeaketa da erronka nagusia, baina baita atunaren arrantzak beste espezie batzuei nola eragiten dien jakitea ere, atuna arrantzatzeak beste espezie kaltebera batzuei eragiten dielako, esaterako marrazoei, manta-arraiei…
Atuna harrapatzea faktore garrantzitsua izan da beste espezie batzuk murrizteko, hala nola marrazoak edo manta-marra
Beraz, atunaren harrapaketak espezie batzuei kalte egiten die?
Marrazo-espezie asko murriztu dira. Ez atunaren harrapaketagatik bakarrik, baina horrek nabarmen eragiten du.
Baina badago hori arautzen duen legeria
Bai. EBk badu arrantza-politika, zeinaren arabera jasangarritasuna arrantzaren parametroetako bat den. Baina, ondoren, guztia moldatu behar da; izan ere, eremu berberan ez dauden eta oso migratzaileak diren espeziez ari gara: Espainiatik gertuko uretan daudenak ala milaka kilometrotara mugitzen diren atunak. Hori dela eta, kudeaketa nazioartekoa da, ez nazionala.
MSC ZIGILUA
Nola lor daiteke MSC zigilua?
Gure programa borondatezkoa da. Nahi duenak eskatzen du ziurtapena, kofradia batek edo arrantza-ontziteria batek. Itsasontzi batzuek ziurtapena lortzeko asmoa dutenean, enpresa auditore bat kontratatzen dute eta horrek gure 25 adierazleak aztertzen dituzte. Prozesua jendaurrekoa eta zorrotza da. Gure webgunean txostenak argitaratzen dira, eta interes-taldeek komentarioak egin ditzakete. Horrek zorrotzago egiten du prozesua, baita konplexuago ere. Batez beste, 18 hilabete inguru irauten du eta, batzuetan, bi urte baino gehiago.
Arrantza-tokiei eta itsasontziei ez ezik, saltzaileei ere eragiten die?
Atun hori erosi eta saltzen duten enpresa guztiei egin behar zaie zaintza-auditoretza, ziurtatuta ez dagoen arraina gure zigilua duenarekin nahasi ez dadin. Hortaz, MSC atun-lata bat ikusten baduzu, horrek esan nahi du bitartekoek izapide hori egin dutela, eta bete-beteko ebaluazio hori gainditu duen itsasontzi batekoa dela.
Euskal kofradiak, aitzindariak
Horretaz kontzientziatuta al daude Espainiako arrantzaleak?
Bai. Duela 12 urte hasi ginenean, Espainian ez zen asko ezagutzen programa. Garai hartan, arrantza-sektorea defentsiban zegoen jasangarritasunari zegokionez. Euskal kofradiak aitzindariak izan ziren 2016an hegaluzea ziurtatu zutenean eta antxoa ziurtatu zutenean. Echebastarrek lortu zuen lehen ziurtapena Indiako Ozeanoan. Harrezkeroztik, geraezina izan da prozesua. Gaur egun, 244.000 tona atun daude ziurtatuta Espainiako itsasontzietan, eta Espainia da MSC zigiludun atunaren aldeko apustuaren liderra Europan. Baita olagarro edo bakailaoaren aldekoan ere, baina apusturik irmoena atunaren aldekoa da.
Kontserban asko kontsumitzen den produktu batez ari gara, eta kontserba-fabrikak ere konprometitzen al dira?
Oro har, kontserba-fabrikek hasietatik egin dute MSCren alde. Produktu gehien duen kategorietako bat da, baina are gehiago hegaluzearengan, balio erantsi handiagoa duelako. Urritasun handia atunarengan aurkitzen dugu, oso merketzat jotzen baita, eta hori aldatu egin behar da, lata bakoitzaren atzean teknologia eta eraldaketa oso konplexua daudelako. Kalitate handiko produktua da, eta ezer balio ez balu bezala tratatzen da. Oinarrizko eskaintzako produktua da. Hortaz, MSC zigilua sartzea gehiago kostatzen ari da, prezioen lehia beheranzkoa delako. Urteak daramatzagu aldatzen saiatzen. Beste herrialde batzuetan, ordea, ez da horrela gertatzen; MSC zigiludun atuna supermerkatu guztietan eta marka nagusietan dago, ikusi ohi duzu. Haatik, Espainian MSC zigiludun atun oso gutxi dago, herrialdea munduko kontsumitzaile nagusia izan arren.
Eta kontsumitzaileak?
Ohiturak aldatzen ari dira. 2022ko martxoan GlobeScan-ek Espainiako 1000 kontsumitzaileko lagin batekin egin zuen merkatu-ikerketa baten arabera, kontsumitzaileen % 93 kezkatuta zegoen ozeanoez, eta itsasoen kutsadura, gehiegizko arrantza eta klima-aldaketa ziren kezka nagusiak. Biztanle batzuek jasangarritasunari buruzko informazioa bilatu nahi dute. Eta ikusten ari gara kontsumitzaile batzuk arrain-taldea murrizten ari direla, baina hori handitzen ari den kontsumitzaile kopuruarekin orekatuta daude. Hainbat faktore daude. Arrain-kontsumoa osasun-kontuekin lortzen da. Eta kontsumoa murrizten ari direnen arrazoia ingurumenarekin dago lotuta; hots, uste dute ozeanoen alde egin dezaketen ekintzarik onena arrain-kontsumoa murriztea dela. Eta MSCn dihardugunok ezagutzera eman nahi dugu arrain-kontsumo arduratsua egin daitekeela arrainak kontsumitzeari utzi gabe.