AZTI

Sinergiak sortzea da arrantza-sektore jasangarriagoa lortzeko alderdi nagusienetako bat. Arrantza-flotak zientziarekin kolaboratzea. Eta zientziak erakundeekin bat egitea. Eta erakunde publikoak sektoreko profesionalen beharrez kezkatzea. ‘Talde-lana’, alegia, eta horretaz asko daki AZTIk, itsas ingurunean eta elikaduran espezializatutako zentro zientifiko eta teknologikoak, zientzia eta ikerketa sendoetan oinarritutako abangoardiako eta balio erantsiko produktuak eta teknologiak ekartzen dituenak.

Josu Santiago AZTIko Atunen Kudeaketa Arloko koordinatzailea da, eta tunidoen populazioaren biologian eta dinamiketan espezializatuta dago. Bere hitzetan, “proiektu eta jarduera zientifiko askok nazioarteko arrantza-erakundeen ikerketa-lehenentasunei erantzuten die, biologiari, ugalketari eta migrazioei dagokienez eta populazioen dinamika ulertzeko erabiltzen diren ereduen ezagutza hobetzeari dagokionez. AZTIn egiten dugun lan eta ikerketa asko bide horretara bideratuta dago”.

Lehenbizi, adierazi beharra dago horrelako ikerlanetan eredu klimatikoekin lan egiten dela, eta eredu horiek joerak behar bezala islatzen dituztela, baina haien emaitzak, kuantitatiboki, kontu handiagoz aztertu behar dira. Horixe da lehen mezua, argitzea ereduek adierazten dituzten joera orokorrez ari garela, baina beste gauza bat da mezua kuantitatiboki. Eta bigarren kontua da, kasu horretan, klima-aldaketaren eragina, ereduek islatzen duten bezala, bestelakoa dela espezie eta ozeanoen arabera. Asmoa ez da alarma bat zabaltzea, ereduek joerei dagokienez islatzen dutena ezagutaraztea baizik.

Gauza asko egiten ari da. Lehenik eta behin, munduko atun-baliabideak arrantzako eskualde-erakundeen bidez arautzen dira, eta erakunde horiek funtsezkoak dira munduko arrantza arautzeko. Bost erakunde dira. espezie bakar batean zentratuta dagoen txikiagoa, hegoaldeko hegalaburra, zeinaren akronimoa CCSBT baita; gainerako lauak garrantzitsuak dira, eta horien erabakiek Bermeko ontzidiei eragiten diete: ICCAT, Atlantikokoa; IOTC, Indiako Ozeanokoa; eta bi batzorde, Pazifikokoak, CIAT  eta WCPFC. Erakunde horiek komisio zientifiko bat dute, eta hori, hainbat batzorderen bitartez, zientziaz ‘baliatzen da’ kudeatzaileei aholkatzeko. Bada, batzorde horietan atun-arrantzaren kudeaketari buruzko neurriak hartzen ari dira mundu-mailan, eta bat datoz, gero eta gehiago, kudeaketa-kontseilu zientifikoarekin. Gauza asko egiten ari da, batez ere, atun-arrantzaren batzorde eta eskualde-erakunde horietan.

Bai, bide onetik goaz. Beste mezu garrantzitsu bat ere badelako gaur egun munduan arrantzatzen den atun guztien %87 populazio osasuntsuen stocketatik datorrela. Hau da, egun, %10-15ek neurriak behar dituzte, nolabait, populazio horien egoera ona izan dadin. Ez da begien bistatik galdu behar munduko atun-harrapaketen %87 baliabide osasuntsuen gainean egiten dela; hortaz, batzorde horien helburua da lan egitea %87an ez geratzeko, jarduketen %100 osasuntsuak izan daitezen, atun-populazioak ez ezik, atuna bizi den ingurumena eta ekosistema ere.

Nolabait, euskal ontzidia aitzindaria izan da jasangarritasun-zigiluak sustatzen eta horietara egokitzen. Estatuan Ipar Atlantikoko hegaluzearen MSC zigilua lortu zuen lehena edo lehenetariko bat izan zen. Gainera, arrantza-flota ahaltsua da, munduko atun-harrapaketen % 10 inguru egiten baititu; gehienbat, Bermeoko itsasontziek; beraz, munduko arrantzan protagonismo nabarmena du. Eta flota egiten ari denari dagokionez, jasangarritasuna bermatzeko interesik handiena dute. Horien etorkizuna da, argi dute, eta ekimen ugari dago norabide horretara bideratuta. Esate baterako, zientziarekin kolaboratzen dute (gurekin nahiz nazioarteko beste erakunde zientifiko batzuekin) hertsiki. Bide-erakusleak izan dira datu oso garrantzitsuak ematen, hala nola arrantzan erabiltzen diren ekozundei buruzko informazioa, harrapaketei buruzko informazioa…, hots, oinarrizko informazioa, zeinari esker zientzialariok ebaluazio kuantitatiboak egiten ditugun, baliabiabideen egoera diagnostikatzeko. Eta, bestetik, euskal flota aurrendaria izan da arrantza-jarduerako, enpresa eta itsasontzi guztientzako jardunbide egokien kode bat, bete beharrekoa, adosten. Zein asmorekin? Ontzidi horrek FAD izenekoak asko erabiltzen ditu, hots, arrainak eransteko gailuak. Kode horrek ezarri zituen –eta ezartzen jarraitzen du– gailu horiek erabiltzeko erreferentziak, esaterako, ez dute mailasarez itxi behar, nahi gabeko harrapaketarik ez egiteko, edo, adibidez, lanean ari dira material biodegradagarriak sartzeko, ozeanoak ez kutsatzeko edo habitat sentikorretan eraginak murrizteko. Gainera, gurekin batera, neurriak eta tresnak sartzen ari dira espezie kalteberak –hala nola, dordokak, marrazoak edo manta-arraiak– aske uztean heriotza-tasa murrizteko. Lan itzela egiten ari da, arrantza-jarduera orok dakartzan ondorio baztergarriak nabarmen murrizten dituzten tresnen bitartez.

Proiektu nagusienetako bat da arrantzan jardunbide egokiak zein diren jakitea eta horiek sartzea, ondorio baztergarriak ahalik eta gehien arindu eta murrizteko. Eta inpaktuak arintzeko hainbat proiektu ere badago, esate baterako, marrazo sedosoa da harrapaketa osagarri maizenean agertzen den espezietako bat, eta markaketa-lanak egiten ari gara horiengan. Zertarako? Bi marka-mota jartzen ditugu: batak biziraupenaren gaineko informazioa ematen du, hots, marka elektroniko bat jartzen diogu animaliari, eta hori 60 edo 90 egunen buruan askatzen, programatu denaren arabera. Lehenago askatzen bada, animalia hil delako izango da, baina 60 egunen buruan markak igortzen jarraitzen badu, horrek esan nahi izango du askatu egin dela, programatu bezala. Horri esker, jardunbide egokiek gehitzen duten biziraupena ebaluatzen dugu. Era berean, beste marka elektroniko batzuk dituzten espezieak markatzen ditugu, informazioa etengabe jasotzen dutenak, hala nola, tenperatura edo sakontasunaren gaineko presioa, eta argi-sentsoreak dituztenak, denborarekin batera, posizioen berri eman dezaketenak eta, horrela, animaliaren ibilbide osoa arakatzeko gai garenak. Horrek aukera ematen digu habitat-ereduak eraikitzeko eta animalia horien portaera eta biologia hobeto ulertzeko. Jardunbide egokiekin lotutako beste proiektu bat Hopper deritzona sartzea da. Funtsean, itsasontzien deskarga-eskotillaren inguruan dagoen tobera bat da, eta horren gainean isurtzen da arraina. Horri esker, nahi ez diren harrapaketak modu hobeagoan askatzen dira eta haien hilkortasuna murrizten da. Eragin handia duen proiektua da, unitate askotan sartzen ari baita. Eta beste proiektu batzuk ere baditugu industriaren eskutik, FADek ekosisteman duten eragina ebaluatzeko, zehazki eremu sentikorrak izango liratekeenari dagokionez, hala nola koral-eremuak, etab. Baita hainbat ekimenen ondoren ere.